Ji hêla Adar Ozalkak ve hatî nivîsandin
Di dirêjahiya dîrokê de hema bêje hemû çand ji hev bandor bûne. Çanda xwarinê jî yek ji wan e û kurdên li bakurê Mezopotamyayê dijîn, li Mezopotamyayê her tim bi çandên cuda re danûstandin û bazirganiyê dikirin. Ji ber vê yekê Kurdan bandorek cidî li ser çandên din ên xwarinê yên li Mezopotamyayê kir. Beriya her tiştî Kurdan di serî de bi bikaranîna malzemeyan bandor li çanda xwarinê kirine. Bulgur û birinc hem di pêjgeha kurdî û hem jî di pêjgeha Mezopotamyayê de hêmanên bingehîn in. Rêbazên cihêreng ên pijandinê yên bulgur û birinc di navbera her du çandan de çêjên dewlemend diafirînin. Ya duyemîn, ew di warê cûreyên xwarinê de pir dişibin hev. Ger em xwarinan lêkolîn bikin dê di herduyan de jî cureyên Kebab û Dolmayê werin dîtin. Di pêjgeha kurd û mezopotamyayê de pir hevpar e ku goşt li ser sêl û êgir tê pijandin. Bi taybetî goştê berxê di her du xwarinan de pir tê xwarin. (Arslantaş, 2023) Rêbazên amadekirina xwarinê jî pir dişibin hev. Her du çand dema ku xwarinên xwe çêdikin pir caran rêbaza çêkirina tenûrê bikar tînin. Tendûr wiha tê pênasekirin: Ji axê hatiye çêkirin, du vebûn hene, bi şiklê şemal dest pê dike û hinekî ber bi jor ve diçe û cureyek sobeyê ye ku konî û di bin erdê de ye. Her wiha goştê ku bi vê rêbazê tê pijandin demeke dirêj çêdibe, lê tameke pir xweş derdikeve holê. (Ayduslu, 2020) Wekheviyeke din jî cureyên baharatên tên bikaranîn e. Di nav van cureyan de baharata herî girîng sîma ye ku di pêjgeha kurdî de pir tê bikaranîn. Bi kurtasî, sûk biharatek e ku hem di selete û hem jî di xwarinên goşt de tê tercîhkirin û bi dayîna tama asîdî xwarinan dewlemend dike. Tiştê ku sumaqê girîng dike ew e ku hem di pêjgeha kurdî û hem jî di pêjgeha Mezopotamyayê de xwedî girîngiyeke mezin e. (Çekiç, 2023)
Di heman demê de, sedema ku çanda xwarinê di her du civakan de ewqas dewlemend û pêşketî ye, ew e ku ji ber koçberiya dijwar a li Mezopotamyayê, xwarin pêşketiye û li herêmên derdorê belav bûye. Sedemek din jî ew e ku her du çand girîngiyek mezin didin mêvandariya mêvanan, ji ber vê yekê mirov bi xemilandina sifreyên xwe bi cûrbecûr xwarinên xwe nîşan didin ku qîmetê didin mêvanên xwe û bi saya vê yekê çanda wan a xwarinê berfireh dibe. (Arslantaş, 2023) Di encamê de çanda xwarinên Kurdî çandeke xwarinê ya gelekî dewlemend e ku di pêkhatina vê çanda xwarinê ya cihêreng û dewlemend li Mezopotamyayê de bi bandor bû. Sedema bingehîn a pêkhatina vê çanda pir-qatî ji ber xebatên bazirganiyê ye. Îro jî çanda Mezopotamya diguhere û pêş dikeve.
Çavkanî:
An indispensable spice in multicultural Hatay cuisine: Sumac. (n.d.-a). https://digitalcommons.usf.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1020&context=jometr
Yrd. Doç. Dr. Nevin Ayduslu - DergiPark. (n.d.-a). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/711946
View of Eski Mezopotamya Mutfak Kültürünün günümüz diyarbakır mutfağı üzerine etkileri (the effects of ancient Mesopotamian culinary culture on today’s Diyarbakır cuisine). (Çekiç,2023) https://jotags.net/index.php/jotags/article/view/1647/2832
Komentar